Samochód bez prawa jazdy – jakie auta można tak prowadzić?

Czy istnieje samochód, którym można jeździć bez prawa jazdy? Okazuje się, że takim pojazdem jest microcar. Sprawdzamy, kiedy i jakim samochodem można jeździć bez prawa jazdy.

Czym charakteryzuje się „samochód bez prawa jazdy”?

Mianem „samochodu bez prawa jazdy” określa się pojazd, do którego prowadzenia nie jest wymagane posiadanie prawa jazdy kategorii B. Według Ustawy o kierujących pojazdami z dnia 5 stycznia 2011 r. kategoria B nie jest wymagana do prowadzenia: motorowerów, czterokołowców lekkich i ciężkich. Te ostatnie nazywa się też mikrosamochodami albo microcarami.

Trzeba pamiętać, że takie „samochody bez prawa jazdy” także wymagają rejestracji i zakupienia polisy OC. Za brak ubezpieczenia grozi kara, tak jak w przypadku standardowych samochodów osobowych.

Czterokołowiec lekki

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o ruchu drogowym czterokołowiec jest pojazdem samochodowym przeznaczonym do przewozu osób lub ładunków, z wyłączeniem samochodu osobowego, ciężarowego i motocykla, którego masa własna nie przekracza 350 kg i konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h. Przy czym nie ma znaczenia to, jak wygląda taki pojazd, ważne, aby miał homologację z oznaczeniem L6e.

W większość przypadków są to lekkie pojazdy dwuosobowe, napędzane małymi silnikami benzynowymi albo elektrycznymi. Ich zadaniem jest szybka i bezpieczna jazda z punktu A do B np. na zakupy albo do pracy.

Czterokołowiec ciężki

Czterokołowiec ciężki może przewozić osoby, jak i rzeczy. Jego masa własna nie może przekraczać: w przypadku przewozu rzeczy 550 kg, a w przypadku osób – 400 kg;

Unijna homologacja takiego pojazdu ma symbol L7e.

Ten typ czterokołowca może w teorii przewozić cztery osoby. Niektóre modele mają też wydzieloną niewielką przestrzeń bagażową. Do tej grupy można też zaliczyć quady.

Przeczytaj również: Prawo jazdy dla nastolatka – co mogą prowadzić niepełnoletni kierowcy?

Wymagany wiek do prowadzenia auta bez prawa jazdy

Zasadniczo chcąc zdać egzamin państwowy na prawo jazdy kategorii B, należy mieć ukończone 18 lat. W przypadku „samochodów bez prawa jazdy” wiek, po osiągnięciu którego można prowadzić jest obniżony.

Zgodnie z przepisami czterokołowcem lekkim mogą kierować osoby, które ukończyły 14 lat, a ciężkim – 16-latkowie.

Dobrą wiadomością jest to, że rozpocząć kurs i zdać egzamin na prawo jazdy dla określonej kategorii można przed ukończeniem wskazanego wieku, jednak nie wcześniej niż na 3 miesiące przed jego ukończeniem.

Wymagane uprawnienia do jazdy

Jak już wspomnieliśmy określenie „samochód bez prawa jazdy” albo „auto bez prawka” jest potoczne i może wprowadzać w błąd. Zgodnie z ustawą o kierujących pojazdami, bez uprawnień można kierować: rowerem, wózkiem rowerowym lub pojazdem zaprzęgowym. Przy czym w większości przypadków prowadzący pojazd musi mieć ukończone 18 lat.

W innych przypadkach pojazdem może kierować osoba, która osiągnęła wymagany wiek, jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym oraz spełnia jeden z następujących warunków:

• ma umiejętność kierowania pojazdem w sposób niezagrażający bezpieczeństwu, nieutrudniający ruchu drogowego i nienarażający kogokolwiek na szkodę oraz odpowiedni dokument stwierdzający posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdem
• jest w trakcie szkolenia nauki jazdy
• zdaje egzamin państwowy

Dokumentem stwierdzającym posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdem są:

• prawo jazdy
• pozwolenie wojskowe
• międzynarodowe prawo jazdy (także wydane za granicą)

Kierowanie czterokołowcem lekkim

Aby prowadzić czterokołowiec lekki, trzeba zdobyć uprawnienia kategorii AM. Takie prawo jazdy uprawnia też do kierowania motorowerem o pojemność skokowej silnika spalinowego do 50 cm3, a w przypadku silnika elektrycznego – o mocy do 4 kW. Dodatkowo można prowadzić każdy jednoślad, który mieści się w obowiązujących limitach np. skuter albo lekki quad, pod warunkiem że jego konstrukcja nie pozwala mu rozwinąć większej prędkości niż 45 km/h. Oczywiście lekkim czterokołowcem mogą jeździć osoby mające inny rodzaj prawa jazdy, np. A, B lub C.

Pojęcie kategorii AM pojawiło się przy okazji nowelizacji ustawy o kierujących pojazdami w 2013 r. Zastąpiło ono dotychczasową kartę motorowerową. Stąd często auta tego typu określa się jako samochody na kartę motorowerową.

Jak uzyskać prawo jazdy AM

Aby starać się o prawo jazdy AM, trzeba wpierw uzyskać w wydziale komunikacji profil kandydata na kierowcę. Jest on generowany na miejscu, po przedstawieniu: 

• wypełnionego wniosku o wydanie prawa jazdy
• pisemnej zgody obojga rodziców w przypadku osób niepełnoletnich
• orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem
• aktualnej kolorowej fotografii o wymiarach 35×45 mm
• dokumentu tożsamości (dowodu osobistego albo paszportu)

Mając numer PKK można zapisać się na kurs w wybranym ośrodku szkolenia kierowców. Obejmuje on po 10 godz. zajęć teoretycznych i praktycznych – na placu manewrowym i w ruchu drogowym. Koszt zależy od szkoły i miejscowości i może się wahać od 1500 zł do ponad 2600 zł. Obejmuje ona też egzamin wewnętrzny.

Ostatnim krokiem jest zdanie egzaminu państwowego, który odbywa się w wojewódzkich ośrodkach ruchu drogowego (WORD). Opłata wynosi 50 zł za część teoretyczną i 200 zł za egzamin praktyczny.

Część teoretyczna składa się z 20 pytań z wiedzy o przepisach ruchu drogowego i 12 pytań z wiedzy specjalistycznej w zakresie kategorii AM. Czas trwania tego etapu to maksymalnie 25 minut. Część praktyczna ma trzy fazy:

• sprawdzenie stanu technicznego pojazdu i przygotowanie go do jazdy
• wykonanie kilku manewrów na placu
• jazda w ruchu drogowym

Po pozytywnym zdaniu egzaminu trzeba wnieść opłatę za wydanie prawa jazdy w wysokości 100 zł i odebrać dokument.

Kierowanie czterokołowcem ciężkim

Kierowanie czterokołowcem ciężkim wiąże się z uzyskaniem prawa jazdy kategorii B1. Wymagania są takie same jak w przypadku zapisu na kurs AM, tyle że szkolenia składa się z 30 godzin zajęć teoretycznych i 30 godzin jazdy. Godzina lekcyjna zajęć teoretycznych trwa ok. 45 minut, a jazdy 60 minut. Natomiast egzamin wewnętrzny i egzamin państwowy odpowiada temu na kategorię AM, jak i B i obejmuje te same zadania. Jedyna różnica polega na tym, że kursant zdaje go pojazdem przystosowanym do B1.

Koszt kursu to wydatek od ok. 2900 zł to nawet 3800 zł, natomiast cena za egzamin państwowy jest taka sama jak dla kategorii AM, czyli łącznie 250 zł.

Główne zalety „samochodów bez prawa jazdy”

Posiadanie samochodu „na dowód”, jak również takie pojazdy bywają nazywane, niesie wiele korzyści. Największą zaletą czterokołowca, jest to, że mogą go prowadzić osoby, które nie mają jeszcze 18 lat oraz te, które z rozmaitych przyczyn nie zdobyły prawa jazdy kategorii B, zatem nie mogą jeździć tradycyjnymi samochodami. Z tego powodu „auto na dowód osobisty” bywa często kupowane jako chwilowe rozwiązanie. Jednak warto się nieco bliżej przyjrzeć zaletom takich pojazdów.

Niskie spalanie

„Microcar bez prawa jazdy” to doskonałe rozwiązanie dla młodzieży z małych miejscowości ze skomplikowanym dojazdem do szkoły. Małolitrażowy silnik pali też niewiele, co oznacza, że pojazd jest bardzo ekonomiczny. Na rynku są też wersje elektryczne, które można ładować ze zwykłego gniazdka, więc jeśli mamy panele fotowoltaiczne – jazda czterokołowcem prawie nic nie kosztuje.

Zwrotność

Niewielkie gabaryty samochodów bez prawa jazdy umożliwiają bezproblemowe zawracanie na drodze jednopasmowej albo parkowanie na wąskich ulicach zatłoczonych miast.

Szeroki wybór

Osoby planujące zakup samochodu bez prawa jazdy mają do wyboru wiele modeli nowych i używanych. Najpopularniejsze marki to Aixam, Ligier, Bellier, Piaggio, Casalini i polski Romet.

Zdobywanie doświadczenia

Minicar – „samochód bez prawa jazdy” idealnie sprawdzi się jako pierwszy pojazd, który pozwoli zdobyć doświadczenie na drodze. Czterokołowce lekkie mogą prowadzić już osoby mające 14 lat, a ciężkie – 16.

Gdzie można jeździć pojazdem nie mając prawa jazdy?

Zgodnie z prawem, aby poruszać się pojazdem po drogach publicznych, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu należy mieć odpowiednie uprawnienia. Jazda bez prawa jazdy odpowiedniej kategorii niesie za sobą surowe kary. Minimalna grzywna za takie wykroczenie wynosi 1500 zł i może sięgnąć nawet 30 tys. zł. Dodatkowo każda tego typu sprawa trafia do sądu, gdzie może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów na okres do 3 lat.

Zatem, gdzie można jeździć bez prawa jazdy? Jak wynika z przepisów na drogach prywatnych albo polnych.

Z kolei zgodnie z prawem drogowym czterokołowcem, czyli autem, które można prowadzić bez posiadania prawa jazdy kat. B, nie wolno poruszać się po autostradach i drogach ekspresowych. Co więcej, jeśli pasażerem takiego pojazdu jest dziecko w wieku do 7 lat, obowiązuje ograniczenie prędkości na drogach publicznych do 40 km/h. Pomijając te ograniczenia, takim autem można poruszać się w normalnym ruchu drogowym.

Warto też pamiętać, że jeżeli tzw. „auto na dowód” nie zostało wyposażone w pasy bezpieczeństwa, kierowca, jak i pasażer mają obowiązek założyć kaski.