FAP – co to jest, jak działa i czym różni się od filtra DPF?

Filtr cząstek stałych montowany jest w układach wydechowych silników wysokoprężnych i silników benzynowych. Ich zadaniem jest oczyszczanie spalin z cząstek stałych m.in. z sadzy i tlenków metali. Jak działa FAP?

Co to jest filtr FAP?

FAP (z j. francuskiego filtre à particules) jest jednym z dwóch typów filtra cząstek stałych stosowanych w pojazdach spalinowych. Został on spopularyzowany przez francuskich konstruktorów i stosowany jest głównie w pojazdach z silnikami Diesla z dawnego koncernu PSA (dziś część grupy Stellantis). Ale też i w autach, które korzystały swego czasu z diesli PSA (np. wybrane modele Forda i Volvo).

Filtr cząstek stałych FAP zwykle znajduje się za katalizatorem i często wraz z nim zamknięty jest w jednej, szczelnej, metalowej puszce. Składa się on z ceramicznego rdzenia, wykonanego z węglika krzemu, pokrytego wewnątrz porowatymi kanalikami, który ma za zadanie zatrzymanie sadzy. Przed i za filtrem zamontowane są czujniki ciśnienia spalin.

Ponadto w skład układów FAP wchodzą też: zbiornik z płynem katalitycznym, pompa płynu, a także urządzenie dozujące go i mieszające z paliwem. Zazwyczaj płyn należy uzupełnić (komunikat na desce; uwaga na nie zawsze dobru dostęp do wlewu), ale były i takie auta, w których należało wymienić... cały zbiornik FAP.

Zadaniem płynu katalitycznego (nazwy handlowe Eolys, Infineum; występują zamienniki) jest obniżenie temperatury samozapłonu sadzy. Dzięki temu regeneracja filtra może odbywać się przy niższej temperaturze gazów wydechowych. A więc – w teorii – auto z FAP nieco lepiej radzi sobie w mieście, niż to wyposażone w klasyczny suchy DPF.

Różnice między filtrem FAP a DPF

FAP bywa nazywany „mokrym DPF-em", ponieważ oba filtry mają takie samo zadanie i podobną budowę, jednak ten pierwszy wymaga dodatkowo stosowania płynu katalitycznego.

Drugą różnicą jest to, że FAP jest częścią eksploatacyjną, zazwyczaj przeznaczoną do okresowej wymiany (w praktyce co 120-250 tys. km). natomiast DPF z założenia był elementem bezobsługowym, który miał wystarczyć na cały okres eksploatacji auta. Co niestety się nie udało.

Przeczytaj również: Filtr DPF – naprawiać, wymieniać, czy wycinać?

Jakie są objawy zapchanego filtra FAP?

Zapchany filtr cząstek stałych FAP daje takie same objawy co zapchany DPF. Najbardziej charakterystyczne symptomy to: 

• spadek mocy auta
• silnik przechodzi w awaryjny tryb pracy
• zapalona kontrolka FAP na desce rozdzielczej i komunikat o nieprawidłowym działaniu systemu oczyszczania spalin
• zwiększone zużycie paliwa

Przyczyną uszkodzenia FAP mogą być:

• częsta jazda miejska
• zużyta turbosprężarka i spalanie oleju silnikowego
• uszkodzone czujniki FAP – np. czujnika różnicy ciśnień lub czujnika wlewu paliwa
• mechaniczne uszkodzenie zbiornika dodatku do paliwa

Jak dbać o filtr FAP?

Żywotność filtra FAP szacowana jest przeważnie na 120-160 tys. km przebiegu, choć czasem może to być i ponad 200 tys. km. Trwałość FAP zależy w dużej mierze od stylu jazdy kierowcy, stanu technicznego pojazdu oraz stosowanego oleju, paliwa i płynu katalitycznego.

Aby FAP nie sprawiał problemów, właściciel auta powinien pamiętać o kilku kwestiach.

• Uzupełnianiu płynu katalitycznego, jak tylko zapali się kontrolka. Czynność można wykonać w wielu przypadkach samodzielnie albo zlecić mechanikowi. W pierwszym przypadku należy pamiętać o tym, aby po dolaniu, wprowadzić informacje do ECU za pomocą urządzenia diagnostycznego. Podczas wymiany należy bardzo uważać, ponieważ płyn jest silnie toksyczny – zawiera cer.
• Należy tankować większe ilości paliwa, co pozwala na odpowiednie dawkowanie przez komputer płynu. Mówiąc inaczej – duża liczba małych dolewek paliwa może ogłupić system, bo centralka po każdym tankowaniu dawkuje odpowiednią ilość płynu katalitycznego.
• Warto poruszać się co jakiś czas po dłuższych trasach na drogach pozamiejskich.
• Należy stosować niskopopiołowe oleje silnikowe, tzw. Low Saps, takie jak zaleca producent auta.
• Kierowca powinien unikać gwałtownego przyspieszania z niskich obrotów.
• Nie wolno przerywać wypalania filtra, czyli regeneracji aktywnej. Inna sprawa, że nie zawsze wiadomo, że proces akurat trwa. I koło się zamyka.

Regeneracja filtra FAP – co warto wiedzieć?

Proces regeneracji polega na usunięciu nagromadzonej sadzy i popiołu pozostałego po wypaleniu sadzy. Istnieje kilka głównych technik regeneracji mechanicznej filtra FAP:

• wodne czyszczenie, czyli przepłukanie filtra specjalnymi substancjami chemicznymi lub wodą pod odpowiednim ciśnieniem
• rozbijanie cząstek stałych za pomocą ultradźwięków
• przepalanie filtra: specjalne urządzenia wtryskują gorące powietrze w przeciwnym kierunku do przepływu spalin, co powoduje spalanie nagromadzonej sadzy

Można też próbować wymusić wypalenie filtra cząstek stałych poprzez np. ok. 20-minutową szybką jazdę na autostradzie. W tym czasie kierowca musi utrzymać obroty od 2500 do 3500 obr./min. W trakcie regeneracji nie powinno się zmieniać biegów, a w razie potrzeby należy hamować silnikiem.

Usunięcie filtra FAP – czy to jest legalne?

Zgodnie z art. 66 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, urządzenia i wyposażenie pojazdu, w szczególności zapewniające bezpieczeństwo ruchu i ochronę środowiska przed ujemnymi skutkami używania pojazdu, powinny być utrzymane w należytym stanie oraz działać sprawnie i skutecznie. A to oznacza, że z auta wyposażonego fabrycznie w filtr cząstek stałych FAP, nie można go usunąć. Takie działanie jest nielegalne.

Co więcej, za niezgodne z prawem użytkowanie pojazdu zgodnie z Kodeksem wykroczeń grozi mandat do 5000 zł. Ponadto policja ma prawo zatrzymać dowód rejestracyjny samochodu z wymontowanym FAP, do czasu aż właściciel nie zainstaluje nowego filtra. Wtedy w zależności od decyzji policjanta albo będziemy mogli wrócić autem do domu, albo będziemy zmuszeni wezwać lawetę.

Warto wiedzieć, że brak filtra cząstek stałych FAP może być powodem odmowy przedłużenia ważności badania technicznego.

FAQ

Co jest lepsze – FAP czy DPF?

Eksperci oceniają, że oba filtry cząstek stałych mają podobną skuteczność. Jednak dzięki płynowi filtry FAP, w teorii, nieco lepiej sprawdzą się w warunkach miejskich.

Czy można jeździć bez płynu FAP?

Nie, niestety nie można jeździć bez płynu do FAP, ponieważ jest on niezbędny do prawidłowego działania filtra cząstek stałych. Gdy poziom płynu spadnie za mocno, silnik zazwyczaj przechodzi w tryb awaryjny.

Ile kosztuje wymiana filtra FAP?

Koszt wymiany FAP czy też DPF jest dość wysoki i wynosi od kilku do nawet kilkunastu tys. zł. Największy wydatek stanowi nowy filtr. Cena za FAP zależy od producenta auta. Średnio kosztuje on ok. 4 tys. zł. Natomiast zamienniki filtra cząstek stałych są dostępne już od ok. 1500 zł.