Przejście dla pieszych – kto ma pierwszeństwo? Znaki, przepisy

Czy pieszy zawsze ma pierwszeństwo? Gdzie i jak można przejść przez jezdnię zgodnie z przepisami? Wyjaśniamy, czym różnią się poszczególne rodzaje przejść, jakie znaki informują o zebrze i jakie zasady obowiązują zarówno pieszych, jak i kierowców.

Według definicji kodeksu drogowego, przejście dla pieszych to powierzchnia jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska, przeznaczona do przekraczania tych części drogi przez pieszych i oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi. Oto, co warto wiedzieć o „zebrach” oraz jakie przepisy obowiązują na przejściu.

Jakie są rodzaje przejść dla pieszych?

Przechodzenie przez jezdnię to codzienność, a bezpieczeństwo pieszych jest kluczowe. Przepisy techniczno-budowlane dotyczące dróg publicznych jasno określają, jakie rozwiązania mogą być stosowane, by umożliwić bezpieczne przejście na drugą stronę. Oprócz tradycyjnych przejść dla pieszych wyróżnia się także przejścia sugerowane oraz tunele i wiadukty.

Przejścia dla pieszych bez sygnalizacji

Klasyczne przejścia bez sygnalizacji świetlnej projektuje się na jezdniach dwukierunkowych lub jednokierunkowych z jednym pasem ruchu, gdzie dozwolona prędkość nie przekracza 50 km/h.

Przejście z sygnalizacją świetlną

Stosuje się je na jezdniach jednokierunkowych z co najmniej dwoma pasami ruchu oraz na jezdniach dwukierunkowych lub jednokierunkowych z jednym pasem ruchu, gdzie dopuszczalna prędkość nie przekracza 70 km/h.

Przejście sugerowane

W miejscach, gdzie budowa tradycyjnego przejścia dla pieszych nie jest uzasadniona, a piesi mogą bezpiecznie przekroczyć drogę zgodnie z przepisami ruchu drogowego, stosuje się przejścia sugerowane. Zgodnie z definicją kodeksu ruchu drogowego, przejście sugerowane to „nieoznakowane, dostosowane technicznie miejsce umożliwiające przekraczanie jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska przez pieszych, niebędące przejściem dla pieszych”.

Tunele, wiadukty i kładki dla pieszych

Tunele i kładki dla pieszych (wiadukty) to rozwiązania umożliwiające bezkolizyjne przekraczanie dróg oraz torowisk tramwajowych czy kolejowych. Zgodnie z przepisami projektuje się je przede wszystkim na drogach klasy A (autostrady) lub S (ekspresowe). W uzasadnionych przypadkach, gdy nie ma możliwości zaprojektowania przejścia dla pieszych, mogą być także stosowane na innych drogach. Choć tunele i kładki zapewniają wysoki poziom bezpieczeństwa, stanowią istotną barierę architektoniczną. Schody utrudniają poruszanie się osobom starszym, z ograniczeniami ruchowymi, a także rodzicom z wózkami dziecięcymi, co stanowi ich główną wadę.

Jak powinno być oznakowane przejście dla pieszych?

Oznakowanie przejścia dla pieszych pełni kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa zarówno pieszym, jak i kierowcom. Odpowiednie znaki informują o lokalizacji przejścia oraz ostrzegają przed możliwością pojawienia się osób na jezdni. Poniżej przedstawiamy najważniejsze oznaczenia, które powinny występować przy przejściach:

Znak D-6 – „Przejście dla pieszych”. To znak informacyjny w kolorze niebieskim z symbolem osoby przechodzącej przez jezdnię. Umieszcza się go bezpośrednio przy przejściu, nad nim lub przed nim – w zależności od sytuacji drogowej. Informuje kierowców, że zbliżają się do wyznaczonego przejścia dla pieszych.

Znak A-16 – „Uwaga, przejście dla pieszych”. Jest to znak ostrzegawczy o żółtym tle i czarnym piktogramie. Umieszczany jest wcześniej przed przejściem, aby ostrzec kierowców o zbliżającym się niebezpiecznym miejscu i skłonić ich do zachowania szczególnej ostrożności.

Znak poziomy P-10 – „Przejście dla pieszych”. To oznakowanie poziome, czyli tzw. „zebra” – białe pasy poprzeczne na jezdni, które wyznaczają miejsce przeznaczone do przechodzenia przez drogę. Muszą być dobrze widoczne i regularnie odnawiane.

Dodatkowo przejście dla pieszych może być uzupełnione o:

• sygnalizację świetlną (dla kierowców i pieszych)
• aktywną tablicę D-6 z pulsującym światłem
• doświetlenie latarniami LED
• azyl (wysepkę) dla pieszych na środku szerokiej jezdni

Wszystkie te elementy zwiększają widoczność przejścia i zmniejszają ryzyko wypadków, zwłaszcza po zmroku lub przy złej pogodzie.

Jak poprawić bezpieczeństwo na przejściu dla pieszych?

Bezpieczeństwo pieszych na drogach to jedno z kluczowych wyzwań, z jakimi mierzą się zarządcy ruchu, samorządy oraz projektanci infrastruktury. Statystyki wypadków pokazują, że przejścia dla pieszych – zwłaszcza te niechronione sygnalizacją – wciąż należą do miejsc szczególnie niebezpiecznych. Dlatego coraz więcej miast i gmin inwestuje w rozwiązania, które zwiększają widoczność pieszych, uspokajają ruch i zapewniają realną ochronę przed potrąceniem. Poniżej wybrane sposoby na poprawę bezpieczeństwa na przejściu dla pieszych.

Sygnalizacja świetlna

Jednym z najskuteczniejszych sposobów poprawy bezpieczeństwa na przejściach jest montaż sygnalizacji świetlnej. Dzięki jednoznacznym sygnałom świetlnym nawet dzieci i osoby starsze łatwiej orientują się, kiedy można bezpiecznie przejść przez jezdnię. Czerwone światło zatrzymuje ruch samochodowy, a zielone daje pieszym możliwość bezpiecznego przejścia. Dodatkowo sygnalizatory mogą być wyposażone w funkcje dźwiękowe lub wibracyjne, ułatwiające poruszanie się osobom z niepełnosprawnością wzroku.

Doświetlenie przejść

Niedostateczne oświetlenie przejść dla pieszych to częsta przyczyna wypadków – zwłaszcza po zmroku i w okresie jesienno-zimowym. Kierowcy mają wtedy ograniczoną widoczność i mogą zauważyć pieszego zbyt późno, by zahamować. Nowoczesne systemy doświetlające – w tym autonomiczne lampy solarne i hybrydowe – znacząco poprawiają widoczność przechodniów. Ich działanie nie wymaga podłączenia do sieci, co pozwala instalować je nawet tam, gdzie brak infrastruktury energetycznej.

Inteligentne przejścia dla pieszych

Aktywne przejścia z czujnikami ruchu i sygnalizacją LED to kolejny krok w stronę poprawy bezpieczeństwa. Gdy pieszy zbliża się do zebry, czujnik uruchamia pulsujące światło ostrzegawcze na znaku D-6. Taki system informuje kierowcę o obecności pieszego z wyprzedzeniem, co zwiększa szanse na bezpieczne zatrzymanie pojazdu. Inteligentne przejścia często współpracują z energooszczędnym oświetleniem solarnym.

Progi zwalniające i przejścia wyniesione

Tam, gdzie konieczne jest wyhamowanie ruchu pojazdów, sprawdzają się progi zwalniające. Ich konstrukcja wymusza zmniejszenie prędkości, a przejazd z nadmierną prędkością może być niekomfortowy lub grozić uszkodzeniem zawieszenia. Przejścia wyniesione – zintegrowane z płytowymi progami – poprawiają komfort pieszych i jednocześnie pełnią funkcję spowalniacza. Różne typy progów (wyspowe, listwowe, płytowe) umożliwiają dostosowanie rozwiązania do lokalnych warunków i natężenia ruchu.

Radarowe wyświetlacze prędkości

Wyświetlacze prędkości to skuteczne narzędzie prewencji – zwracają uwagę kierowcy na jego aktualną prędkość i zachęcają do jej obniżenia. Zielony napis „DZIĘKUJĘ” informuje o prawidłowej jeździe, a czerwony „ZWOLNIJ” przypomina o zagrożeniu. Urządzenia te, najczęściej montowane w pobliżu szkół i przedszkoli, działają jako dodatkowy bodziec ostrzegawczy w rejonie przejść.

Azyle dla pieszych

Na szerokich drogach wysepki pośrodku jezdni stanowią dodatkowe zabezpieczenie dla pieszych. Dzięki nim można przechodzić przez ulicę etapami – najpierw do azylu, potem przez kolejną część jezdni. Takie rozwiązania są szczególnie pomocne dla osób o ograniczonej mobilności, dzieci i seniorów. Azyle poprawiają też widoczność i porządkują ruch w rejonie przejścia.

Kto ma pierwszeństwo na przejściu dla pieszych?

Przepisy ruchu drogowego jednoznacznie wskazują, że pieszy znajdujący się na przejściu (a także wchodzący na nie) ma pierwszeństwo przed pojazdem. Oznacza to, że kierowca zbliżający się do przejścia musi zachować szczególną ostrożność, zmniejszyć prędkość i – jeśli pieszy znajduje się na pasach lub właśnie na nie wchodzi – bezwzględnie ustąpić mu pierwszeństwa.

Zgodnie z art. 26 ustawy – Prawo o ruchu drogowym „kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność, zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na niebezpieczeństwo pieszego znajdującego się na tym przejściu albo na nie wchodzącego, i ustąpić pierwszeństwa.” Dodatkowo podczas skrętu w drogę poprzeczną kierowca ma obowiązek ustąpić pierwszeństwa pieszym przechodzącym przez jezdnię, w którą skręca – nawet jeśli nie ma tam oznakowanego przejścia.

Czego kierowcy nie wolno przy przejściu dla pieszych?

• nie wolno wyprzedzać pojazdu na przejściu dla pieszych ani bezpośrednio przed nim – wyjątkiem są przejścia z sygnalizacją świetlną lub kierowane ręcznie
• nie wolno omijać pojazdu, który zatrzymał się przed przejściem, aby przepuścić pieszego – to jedno z najgroźniejszych wykroczeń, często kończące się potrąceniem
• nie wolno poruszać się po przejściu dla pieszych pojazdem (z wyjątkiem roweru prowadzonego przez pieszego lub pojazdu uprzywilejowanego w określonych sytuacjach)

Mandaty i punkty karne za wykroczenia wobec pieszych

Kierowca, który nie ustąpi pierwszeństwa pieszemu, musi się liczyć z wysokimi karami:

• 1500 zł mandatu i 15 punktów karnych za pierwsze wykroczenie
• 3000 zł mandatu w przypadku recydywy (powtórnego naruszenia)
• w skrajnych przypadkach – sprawa może trafić do sądu, który ma prawo orzec grzywnę do 30 000 zł oraz zakaz prowadzenia pojazdów

Kierowcy doskonale wiedzą, że nie można wyprzedzać na przejściu dla pieszych, jeśli przed pasami nie ma sygnalizacji świetlnej. Jednak czasem wykonują ten manewr zupełnie nieświadomie. Nie każdy pamięta, że na drodze o kilku pasach ruchu, nie można jechać szybciej niż pojazd obok (czyli wyprzedzać) w miejscu, gdzie znajduje się „zebra". Jeśli przed przejściem nie ma sygnalizacji świetlnej, taki manewr jest poważnym wykroczeniem. Zgodnie z taryfikatorem jest karany mandatem w wysokości 1500 zł (3000 zł w przypadku recydywy) oraz 15 punktami karnymi. Identyczna grzywna została przewidziana również za „omijanie pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu”.

W takich przypadkach służby zazwyczaj nie stosują pouczeń – kara finansowa jest niemal pewna.

Uwaga! Przejścia dla pieszych rozdzielone wysepką należy traktować jako dwa odrębne przejścia. Oznacza to, że kierowca nie ma obowiązku zatrzymywania się, gdy pieszy znajduje się po drugiej stronie wysepki – musi ustąpić dopiero wtedy, gdy pieszy zamierza wejść na tę część jezdni, po której porusza się jego pojazd.

Czego nie wolno pieszemu na przejściu?

Pieszy, choć korzysta z pierwszeństwa na przejściu, nie jest zwolniony z obowiązku przestrzegania przepisów ruchu drogowego. Kodeks drogowy jednoznacznie określa, jakie zachowania są zabronione. Ich naruszenie może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji, a w razie wypadku pieszy może zostać uznany za współwinnego. Zgodnie z art. 14 ustawy – Prawo o ruchu drogowym, pieszym zabrania się m.in.:

• wchodzenia bezpośrednio przed nadjeżdżający pojazd – nawet na oznakowanym przejściu
• wchodzenia na przejście zza przeszkody (np. pojazdu), która ogranicza widoczność
• zatrzymywania się lub zwalniania kroku bez uzasadnionej potrzeby podczas przechodzenia
• przebiegania przez przejście dla pieszych
• korzystania z telefonu lub innego urządzenia elektronicznego w sposób ograniczający obserwację otoczenia

Kiedy pieszy może przejść przez jezdnię poza przejściem?

Choć co do zasady pieszy powinien korzystać z wyznaczonych przejść, prawo dopuszcza również możliwość przekroczenia jezdni poza „zebrą”. Ale tylko w określonych przypadkach. Pieszy może to zrobić wyłącznie wtedy, gdy odległość od najbliższego oznakowanego przejścia wynosi więcej niż 100 metrów. W takiej sytuacji:

• pieszy musi ustąpić pierwszeństwa wszystkim pojazdom
• ma obowiązek przejść najkrótszą drogą – prostopadle do osi jezdni
• nie może utrudniać ruchu ani stwarzać zagrożenia dla innych uczestników ruchu

Dodatkowo, jeżeli w odległości mniejszej niż 100 m od zebry znajduje się skrzyżowanie – może on legalnie przejść przez jezdnię w jego obrębie, ale podobnie jak w przypadku przejścia sugerowanego pierwszeństwo mają wówczas pojazdy.

FAQ

Czy pieszy zbliżający się do przejścia ma pierwszeństwo?

Tak. Kierowca zbliżający się do oznakowanego przejścia dla pieszych ma obowiązek zachować szczególną ostrożność, zmniejszyć prędkość oraz ustąpić pierwszeństwa osobie znajdującej się na pasach, a także tej, która dopiero zamierza na nie wejść. To oznacza, że pieszy zbliżający się do przejścia również objęty jest ochroną wynikającą z przepisów ruchu drogowego.

Czy pieszy ma obowiązek zatrzymać się przed pasami?

Obowiązujące przepisy dają pieszym pierwszeństwo. Mimo to, przechodząc przez „zebrę”, muszą zachować szczególną ostrożność, upewnić się, że mogą bezpiecznie przejść przez jezdnię, i nie wtargnąć nagle pod nadjeżdżający pojazd. W sytuacji ograniczonej widoczności lub intensywnego ruchu zatrzymanie się może być wskazane, ale nie jest wprost wymagane przepisami.

Ile metrów od pasów można przejść przez ulicę?

Zgodnie z prawem, pieszy może przejść przez jezdnię poza wyznaczonym przejściem tylko wtedy, gdy najbliższe oznakowane przejście znajduje się dalej niż 100 metrów. W takiej sytuacji wolno mu przekroczyć jezdnię, o ile nie utrudni to ruchu pojazdów i nie stworzy zagrożenia. Dodatkowo musi przejść najkrótszą możliwą drogą, czyli prostopadle do krawędzi jezdni.